Trước đây, những trường hợp mắc bệnh này thường phải “sống chung với lũ” khiến họ luôn tự ti, đau khổ, nhưng đến nay, họ đã có thể lạc quan hơn. Thành công này của các bác sĩ Khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ - Viện Bỏng Quốc gia đã khẳng định trình độ tay nghề của mình với thế giới bởi Việt Nam là một trong số ít quốc gia thực hiện thành công kỹ thuật khó vào loại nhất trong vi phẫu.
Phù tay voi sau điều trị ung thư vú
Bà Vũ Hương Giang (60 tuổi, ở phường Đồng Tâm, TP. Yên Bái, tỉnh Yên Bái) vừa được các bác sĩ Khoa Phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ (PTTHTM) - Viện Bỏng Quốc gia phẫu thuật bằng siêu vi phẫu điều trị thành công cánh tay voi do bệnh phù bạch mạch. Theo lời kể của ông Hà Ngọc Khánh (chồng của bà Giang), cách đây 16 năm, bà Giang bị ung thư vú, được điều trị tại Bệnh viện K nhưng để tránh bệnh tái phát, các bác sĩ đã nạo toàn bộ hạch nách trái của bà. Đây là những hạch lính gác bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn hay các tác nhân gây nhiễm khuẩn.
Cánh tay trái của bà Giang bị phù to, khó cử động trước khi phẫu thuật.
Cách đây 1 tháng, bà Giang bắt đầu thấy những vết loét lan ra ở nách trái. Vết loét ngày càng nặng và có nguy cơ nhiễm khuẩn gây hoại tử. Bà được gia đình đưa đi chữa trị nhiều nơi nhưng không khỏi. Cuối cùng, qua tìm hiểu, biết Viện Bỏng Quốc gia có thể chữa bệnh cho bà, gia đình đã đưa bà đến và được Khoa PTTHTM tiếp nhận. Quá trình khám cho bà Giang, TS. Vũ Quang Vinh, Phó Chủ nhiệm khoa PTTHTM (Viện Bỏng Quốc gia) phát hiện thấy bệnh nhân bị bệnh phù tay voi do ứ dịch cánh tay, hay còn gọi là bệnh phù bạch mạch. Đây là bệnh thường gặp sau điều trị ung thư vú. Đối với căn bệnh này, từ trước đến nay, y học Việt Nam chưa có cách nào chữa trị được.
Tuy nhiên, với phương pháp cấy vạt da và kỹ thuật siêu vi phẫu (sử dụng kỹ thuật vi phẫu đối với các động mạch, tĩnh mạch có đường kính dưới 0,7mm), sau 2 tuần điều trị, nách trái của bà Giang đã hết loét, cánh tay trái đã dần trở về với kích thước bình thường, bà đã có thể thực hiện được một số hoạt động sinh hoạt thường ngày, điều mà trước đây bà không thể làm được. Và điều quan trọng hơn, bà đã thoát khỏi nỗi ám ảnh tay voi mà theo bà nhiều khi nó còn ám ảnh bà hơn cả căn bệnh ung thư.
Vì sao phù bạch mạch lại gây ra tình trạng tay voi?
Phù bạch mạch là tình trạng mà các khoảng trống ở da và dưới da giãn rộng nhưng không xảy ra ở mô cơ. Đây là một biểu hiện sự quá tải về chức năng của hệ thống bạch huyết, khi đó thể tích dịch bạch huyết vượt quá khả năng vận chuyển của hệ thống bạch mạch. Sự tích tụ làm tăng áp lực thẩm thấu trong da gây phù. Sưng nề dai dẳng và protein tích tụ dẫn đến xơ hóa và tạo ra một môi trường tốt cho các đợt viêm tế bào và mạch bạch huyết lặp đi lặp lại.
Do các bạch mạch bị giãn nên các valve bị mất chức năng làm tăng ứ đọng dịch. Ngoài sự tái phát, phù bạch mạch là hậu quả đáng sợ của điều trị ung thư vú, gây khó chịu và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh. Sự biến dạng tại chỗ của phù bạch mạch không thể dùng quần áo bình thường để che giấu được. Bà Giang cho biết, cánh tay mỗi ngày thêm to do phù bạch mạch khiến bà không thể dùng quần áo bình thường để che giấu được, đôi khi gây đau khổ cho bản thân hơn là việc bị cắt bỏ vú. Một nghiên cứu so sánh về chất lượng sống và triệu chứng ở những bệnh nhân phù bạch mạch, cho thấy có một số triệu chứng như thay đổi cảm giác chi, mất tự tin về cơ thể, giảm thể lực, mệt mỏi và suy giảm tâm lý.
Các di chứng tâm thần như đau đầu, stress, trầm cảm và lo âu và hậu quả xã hội bao gồm thay đổi chức năng, thiếu hỗ trợ, đau và tàn tật đã làm giảm chất lượng sống cho bệnh nhân. Nguyên nhân phù bạch mạch trong ung thư vú có thể là do tia xạ phẫu thuật, bệnh ác tính hay hiếm hơn là suy tim. Mặc dù cơ chế phù cơ học có thể do mô sẹo xơ hay sự chèn ép khối u làm cản trở hoặc tắc nghẽn dòng bạch mạch dẫn đến phù trên lâm sàng.
Cánh tay trái của bà Giang đã nhỏ đi đáng kể sau phẫu thuật. Ảnh: V.Q.V
Hy vọng mới nhờ vào siêu vi phẫu
Sau khi nhập viện, bà Giang khẩn trương được các bác sĩ điều trị loét ở nách bằng cách cấy vạt da có cuống mạch nuôi để làm lành vết loét. Các bác sĩ cũng triển khai đồng thời kỹ thuật siêu vi phẫu để nối ghép tĩnh mạch và bạch mạch điều trị cánh tay voi bởi nếu không được điều trị kịp thời thì cánh tay của bà Giang sẽ ngày một to rồi dẫn tới loét, nguy cơ nhiễm khuẩn và hoại tử cánh tay rất lớn. TS.Vũ Quang Vinh cho biết, khó khăn nhất trong siêu vi phẫu nối bạch mạch và tĩnh mạch là việc tìm ra hệ thống bạch mạch do nó có màu trong suốt, kích thước vô cùng nhỏ bé chỉ từ 0,3 - 0,5mm.
Bên cạnh đó, quá trình nối bạch mạch và tĩnh mạch đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối từ phẫu thuật viên với sự trợ giúp của kính phóng đại 15-20 lần. Và nhờ kỹ thuật này mà toàn bộ dịch ứ đọng trong cánh tay được dẫn lưu làm cho cánh tay không phù nề và có thể hoạt động trở lại. TS. Vinh cũng cho biết, siêu vi phẫu là kỹ thuật khó nhất trong vi phẫu, đòi hỏi trình độ điêu luyện của phẫu thuật viên và hiện nay, chỉ một số ít quốc gia có đội ngũ bác sĩ thực hiện được kỹ thuật này.
Đến nay, sau phẫu thuật 2 tuần cánh tay của bà Giang đã giảm được 4,5cm so với trước mổ, trong khoảng 3-6 tháng nữa, cánh tay sẽ trở về gần với kích thước trước khi bị bệnh và hoạt động được bình thường. Trường hợp của bà Giang là trường hợp đầu tiên được thực hiện thành công kỹ thuật siêu vi phẫu nhưng sẽ là niềm tin mới cho những bệnh nhân bị phù tay voi sau điều trị ung thư.
