Hiện nay, tỉnh Nghệ An có ba huyện hoàn thành việc trợ giúp nhà ở cho các hộ nghèo gồm Tương Dương, Kỳ Sơn, Con Cuông. Những năm qua, phong trào ủng hộ Quỹ Vì người nghèo, xóa nhà tranh tre dột nát, nhà tạm bợ ở Nghệ An đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Với phong trào ủng hộ Quỹ Vì người nghèo, phong trào xây dựng nhà đại đoàn kết tỉnh Nghệ An liên tục nhận được sự ủng hộ của nhiều doanh nghiệp ước tính hàng chục tỷ đồng.

Tuy nhiên, tỉnh Nghệ An phát động phong trào xóa nhà tạm bợ, dột nát theo tinh thần tương thân, tương ái và Chương trình 134-CP của Chính phủ, nhưng cũng mới giải quyết cho những đối tượng từ 35 tuổi trở lên và gia đình chính sách. Nên tỷ lệ nhà tranh, nhà tạm bợ còn khá nhiều, mặt khác, do sản xuất lạc hậu, nhỏ lẻ, manh mún cộng với tư tưởng trông chờ, dựa dẫm, ỷ lại vào Nhà nước trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân, đây cũng là tác nhân không nhỏ cản trở sự phát triển đi lên của nông thôn miền núi. Ðây cũng là bài toán đặt ra cho các nhà hoạch định chính sách xã hội và cấp ủy, chính quyền các cấp phải quan tâm giải quyết.

Ðể triển khai đúng tiến độ, tỉnh đã nhanh chóng thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình 167 do đồng chí Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm trưởng ban và các thành viên gồm đại diện các sở, ban, ngành liên quan. Thời gian qua, Ban Chỉ đạo của tỉnh đã lập đề án và thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra, giám sát và hướng dẫn việc thực hiện Chương trình của các huyện; thành lập các tổ rà soát liên ngành để rà soát, kiểm tra lại danh sách hộ nghèo của các huyện để loại bỏ những đối tượng không đúng quy định, tham mưu UBND tỉnh ra quyết định công nhận số lượng hộ nghèo được hỗ trợ của các huyện.

Qua bình xét, thẩm định hồ sơ theo quy định hộ nghèo được tỉnh phê duyệt đợt đầu năm 2009 tổng số hộ nghèo thuộc diện hỗ trợ về nhà ở khu vực nông thôn là 26.016 hộ, trong đó số hộ nghèo của ba huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Quế Phong theo Nghị quyết 30a là 7.355 hộ. Với tổng kinh phí cần có là 416.517,6 triệu đồng, trong đó trợ giúp từ ngân sách T.Ư 197.970,12 triệu đồng; ngân sách đối ứng địa phương là 10.419,48 triệu đồng; kinh phí cho vay từ Ngân hàng CSXH là 208.128,00 triệu đồng. Ðối với hộ nghèo được bổ sung để trợ giúp về nhà ở trên địa bàn tỉnh sau khi rà soát lại là 30.032 hộ, tăng 4.016 hộ so tổng số hộ được UBND tỉnh phê duyệt đợt đầu. Tổng số vốn ngân sách cần cấp cho các hộ mới bổ sung là 31,6848 tỷ đồng.

Từ tổng số vốn 481,93 tỷ đồng đã cấp từ các nguồn ngân sách T.Ư, địa phương đối ứng và vốn vay từ Ngân hàng CSXH, đến tháng 3- 2012, theo kết quả báo cáo của các huyện, số nhà đã hoàn thành là 21.612 căn/25.275 hộ, đạt tỷ lệ 85,51%. Trong đó, ba huyện nằm trong diện Nghị quyết 30a của Chính phủ hoàn thành 7.124 căn/7.355 hộ, đạt tỷ lệ 96,86%.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Ban Chỉ đạo, trong quá trình thực hiện vẫn còn những tồn tại, vướng mắc. Theo yêu cầu của T.Ư cần phải hoàn thành hỗ trợ hộ nghèo được phê duyệt theo đề án ban đầu trong quý I-2012, nhưng đến nay tỉnh Nghệ An mới hoàn thành việc trợ giúp nhà ở cho số hộ nghèo được 85,51%. Ðối với số hộ mới được bổ sung, theo kế hoạch đề ra cần phải hoàn thành vào quý II-2012, nhưng do vốn ngân sách T.Ư vừa mới được cấp tháng 1-2012 nên việc triển khai muộn. Sự phối hợp của các thành viên Ban Chỉ đạo cấp huyện, MTTQ huyện và các đoàn thể trong việc triển khai thực hiện chương trình nhiều hạn chế. Do số lượng hộ nghèo của tỉnh rất lớn nhưng việc bố trí vốn ở giai đoạn đầu còn chậm, mặt khác, thời tiết khu vực miền núi của tỉnh Nghệ An năm 2010 không thuận lợi (mưa, bão, lụt, lũ quét, ...) nên ảnh hưởng nhiều đến tiến độ chung. Sự phối hợp của các thành viên trong Ban chỉ đạo của huyện và xã chưa thật tốt. Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa chính quyền địa phương và các tổ chức, đoàn thể trong việc hỗ trợ, giúp đỡ của các hộ nghèo xây dựng nhà ở (nhất là các hộ già cả, neo đơn, tàn tật) của một số huyện cũng chưa đồng bộ.

Vướng mắc lớn nhất là tình hình lạm phát, trượt giá nên đối với những hộ dân mới khởi công xây dựng nhà ở từ cuối năm 2010 đến nay thì số tiền trợ giúp của ngân sách và vốn vay NHCS quá thấp so tổng số tiền để đầu tư hoàn thành một ngôi nhà. Ðối với các huyện, xã có rừng, kế hoạch khai thác gỗ làm nhà gần như không thực hiện được vì gặp khó khăn về thủ tục.

Hiện nay, các thị trấn của tỉnh Nghệ An có nhiều hộ nghèo khó khăn về nhà ở, làm nghề nông, lâm, ngư nghiệp nhưng theo phân chia địa giới hành chính họ đang ở trong khu vực khối phố nên không được đưa vào danh sách trợ giúp. Vì vậy, cần xem xét thêm các đối tượng này. Do phong tục tập quán của người dân trong việc xây dựng nhà ở (theo năm, theo tuổi,...) nên có nhiều trường hợp đã được phân bổ vốn nhưng gia đình chưa muốn xây dựng, vì vậy đề nghị không áp dụng cứng nhắc nguyên tắc phân vốn hỗ trợ theo thứ tự đối tượng ưu tiên mà nên để người dân tự đăng ký thời điểm xây nhà để phân bổ vốn.