Lộc Hà là một huyện ven biển của tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam mới thành lập trong năm 2007.Lộc Hà là một huyện ven biển của tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam mới thành lập trong năm 2007.
Địa lý
Địa giới hành chính huyện Lộc Hà: phía Đông giáp Biển Đông; phía Tây giáp huyện Can Lộc; phía Nam giáp huyện Thạch Hà và thành phố Hà Tĩnh; phía Bắc giáp huyện Nghi Xuân.
Huyện Lộc Hà có diện tích tự nhiên là 11.830,85 ha và 86.213 nhân khẩu.
Chính trị và Hành chính
Lộc Hà được hình thành bởi 13 xã trong đó có 7 xã ven biển tách ra của huyện Can Lộc và 6 xã ven biển tách ra của huyện Thạch Hà. Đó là các xã: Ích Hậu, Phù Lưu, Hồng Lộc, Bình Lộc, Tân Lộc, An Lộc, Thịnh Lộc, Thạch Kim, Thạch Bằng, Hộ Độ, Mai Phụ, Thạch Mỹ, Thạch Châu,(có câu nói Kim Bằng Nam Bắc Mỹ Châu).
Bí thư Huyện ủy: Nguyễn Thị Nữ Y-Tỉnh ủy viên
Chủ tịch UBND huyện: Trần Tú Anh
Văn hóa
- Làng Mai Phụ là quê hương của Mai Thúc Loan, vị Hoàng đế có công đánh đuổi quân xâm lược nhà Đường, Tiến sĩ Nguyễn Chí Dũng- Ủy viên BCH tw Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Thuận.
- Nhà sử học Phan Phu Tiên nhà nghiên cứu văn học và nhà giáo nổi tiếng đầu đời Lê.
- Làng Thu Hoạch, trấn Nghệ An (nay là xã Thạch Châu) là quê hương của dòng họ Phan Huy, một dòng họ văn hóa của thế kỷ 18 và 19, mở rộng ra cả Bắc Hà. Dòng họ này có các tên tuổi lớn như: Bình Chương Đô đốc Phan Huy Cận, Thượng thư Phan Huy Ích, nhà bác học Phan Huy Chú, các nhà thơ Phan Huy Thực, Phan Huy Ôn, Phan Huy Vịnh, Phan Huy Thàng, Thủ tướng Phan Huy Quát Giáo sư sử học Phan Huy Lê...; Thừa chính sứ kiêm Quản đô lực sĩ Nguyễn Tông Tây (1436-?,
- Làng An Sơn, trấn Nghệ An (nay là xóm 3 xã Thạch Mỹ) là quê hương của dòng họ Phan Trọng, một dòng họ văn hóa của thế kỷ 17 mở rộng ra cả Hà Tây. Dòng họ này có các tên tuổi lớn như: Bình Chương sự kiêm tri Quốc Tử Giám tư nghiệp Phan Trọng Phiêu, Tri phủ Hoài Đức Tiến sĩ Kỷ Mão(1879) Phan Trọng Mưu, Quan khâm sứ triều đình Phan Trọng Hoa, Quan nha môm Phan Trọng Dung sau ra ở Hà Tây, Danh tướng khởi nghĩa Lam Sơn Phan Trọng Búp, nhà thơ cao dao Phan Trọng Bàng, Phó thủ tướng Phan Trọng Tuệ, Chiến sỹ cánh mạng Phan Trọng Bình, Chiến sỹ cánh mạng Phan Trọng Quảng, Giáo sư Phan Trọng Luận...; Tiến sĩ Phạm Tông Tây.
- Làng Ích Hậu là quê hương của Hoàng giáp Đông các hiệu thư Trần Đức Mậu đời Lê Thánh Tông (đền thờ đã bị đổ nhưng sắc phong hiện còn), Tam nguyên Hoàng giáp, Tể tướng Nguyễn Văn Giai mở đầu thời Lê Trung Hưng (hiện còn đền thờ và một tấm bia lớn dựng ngay sau khi ông mất), và dòng họ Nguyễn Chi nổi tiếng về truyền thống yêu nước, văn chương và khoa bảng. Dòng họ Nguyễn Chi (tức họ Nguyễn Đức, cháu chắt trực hệ Trần Đức Mậu) sinh ra những tên tuổi lớn như: nhà giáo và chí sĩ Nguyễn Hiệt Chi người đồng sáng lập Công ty Liên Thành và Trường Dục Thanh theo tinh thần Duy Tân ở Phan Thiết, lãnh tụ phong trào chống thuế Nghệ Tĩnh Nguyễn Hàng Chi, Bác sĩ Nguyễn Kinh Chi Thứ trưởng Bộ Y tế thời kháng chiến chống Pháp và Đại biểu Quốc hội bốn khóa I-IV, Giáo sư nhà văn hóa học Nguyễn Đổng Chi, Giáo sư dân tộc học Nguyễn Từ Chi, Giáo sư cổ văn học Nguyễn Huệ Chi, Phó giáo sư chuyên gia mỹ thuật cổ Nguyễn Du Chi... Ngoài ra, cũng ở Ích Hậu còn có nhà cách mạng tiếng tăm Lê Viết Lượng.
- Một vài làng khác cũng có những tên tuổi như Thạch Kim có Tiến sĩ Thiêm đô Ngự sử Nguyễn Phi Hổ thời Lê Uy Mục; Hồng Lộc có Hoàng giáp Tể tướng Phan Đình Tá dưới triều nhà Mạc, Tiến sĩ Giám sát ngự sử quyền tham chánh Bùi Đăng Đạt thời Lê Trung Hưng (mộ phần táng tại Trung Lương, TX Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh); Phù Lưu có võ tướng Nguyễn Biên giúp Lê Thái Tổ chống giặc Minh khôi phục đất nước, được truy tặng Thái phó Nghiêm Quận công (1425), truy phong thần tích Đại vương; thời hiện đại có nhà thơ Chính Hữu...
Hệ thống giáo dục và đào tạo
- Huyện Lộc Hà hiện nay có các trường Trung học Phổ thông là:
- Trường THPT Mai Thúc Loan: ở Xã Thạch Châu
- Trường THPT Nguyễn Văn Trỗi: ở xã Phù Lưu
- Trường THPT Nguyễn Đổng Chi: xã ích Hậu
- Mỗi xã thường có 1 trường THCS và 1 trường tiểu học.
- Ngoài ra có trung tâm bồi dưỡng chí trị Huyện Lộc Hà;
Di tích và danh thắng
- Núi Bằng Sơn tức Rú Bờng, là ngọn núi có táng mộ tổ Bằng Quận công Nguyễn Hữu Chỉnh.
- Núi Bằng Sơn tức Rú Bờng, là ngọn núi có Chua Kim Dung Chùa nằm giữa núi, xã Thạch Bằng và Thạch Mỹ. Chùa được được xây dựng vào đời nào không rõ, thờ Phật Tổ, Ngọc Hoàng và Thánh Mẫu. Do dòng họ Phan Hữu xây dựng nên đứng đầu là ông Quyền Quang thời kỳ chống Pháp, các chí sĩ yêu nước đã lấy chùa làm trụ sở. Mỗi mùa lễ hội du khách các vùng đến dự rất đông để cầu phúc lộc, nam nữ thì đến cầu duyên.
- Chùa Chân Tiên: Chùa nằm trên núi Tiên Am, xã Thịnh Lộc. Chùa được được xây dựng vào đời nào không rõ, thờ Phật Tổ và Thánh Mẫu. Cũng có giả thuyết cho rằng chùa Chân Tiên là để thờ vị tiên Chân Nhân, người huyện Nghi Xuân, vào "hóa" ở đây vào cuối thế kỷ 17. Chùa nhìn xuống Bầu Tiên, tương truyền xưa là nơi tiên xuống tắm và còn lưu dấu chân trên đá. Mỗi mùa lễ hội du khách các vùng đến dự rất đông để cầu phúc lộc, nam nữ thì đến cầu duyên.
- Đền Cả: còn có tên là đền Lớn hoặc Tam tòa Đại Vương thuộc xã Ích Hậu, huyện Can Lộc. Đền thờ 3 vị: Lý Nhật Quang (hoàng tử thứ 8 của vua Lý Thái Tổ), Lý Đạo Thành và Lý Thế Giai (là 2 vương hầu của nhà Lý).
- Đình Đỉnh Lự ở xã Tân Lộc: Di tích lịch sử thế kỷ 15. Đây là nơi để nhân dân quanh vùng tưởng nhớ công ơn của võ tướng Nguyễn Xí thời Lê Sơ. Thời kỳ chống Pháp, các chí sĩ yêu nước đã lấy đình làm trụ sở.
- Đền thờ Tể tướng Hoàng giáp Nguyễn Văn Giai ở xã Ích Hậu.
- Khu nghỉ mát Xuân Hải Bãi biển Xuân Hải
- Mộng Thương thư trai và Chi gia trang: Thư viện lớn bậc nhất xứ Nghệ của gia đình Nguyễn Chi ở xã Ích Hậu, có từ cuối thế kỷ 19.
- Nhà thờ họ Phan Huy [1] ở xã Thạch Châu: Di tích văn hóa thế kỷ 18.
- Nhà thờ họ Phan Trọng Búp ở xã Thạch Mỹ (Danh tướng Khởi nghĩa Lam Sơn):Di tích văn hóa thế kỷ 17.
- Nhà thờ họ Đặng Dung, Đặng Tất ở xã Phù Lưu.
- Nhà thờ họ PHAN DUY ở làng Phù Lưu, xã Phù Lưu.
- Nhà thờ họ Nguyễn Đức ở xã Ích Hậu.
- Nhà thờ Nguyễn Đức Mậu ở xã Phù Lưu
- Chùa Long Hội ở xã Hồng Lộc
Làng nghề
- Nghề muối Hộ Độ - Lộc Hà - Được thiên nhiên ưu đãi nghề muối đã phát triển rất thịnh vượng.Ngoài ra ở làng Gia Mỹ -xã Thạch Châu nghề muối đang được đầu tư và phát triển mạnh .Hàng năm cung cấp một lương lớn muối cho nhà máy chế biến muối I ốt của tĩnh và cho nhân dân các vùng lân cận,
- Nghề làm dầu lạc ở làng xóm Thụy xã Thạch Châu.
- Nghề làm hương ở làng An Sơn xã Thạch Mỹ.
- Nghề làm nóm, chuỗi ở làng Hàn Mỹ xã Thạch Mỹ.
Lễ hội truyền thống
- Lễ hội Đền Tam Lang ở Đền Cả ở Phan Xá, Ích Hậu. Thời gian: 5 và 6 tháng Giêng âm lịch.
- Lễ Xuân Điển: Lễ hội diễn ra tại làng Phan Xá, Lợi Xá, xã Ích Hậu. Lễ hội tưởng nhớ thần Tam Lang có công giúp quân Đại Việt đánh thắng giặc ngoại xâm. Lễ hội được tổ chức từ ngày 4 đến ngày 8 tháng 1 âm lịch rất trọng thể với nghi thức quốc lễ. Lễ hội có hát tụng thần, có hát chèo, tuồng, thi nấu cơm. Ba năm một lần làng có tổ chức bơi thuyền rồng, rước thần trên kênh trước đền.
- Lễ hội Chùa Chân Tiên, xã Thịnh Lộc. Thời gian: 3 tháng 3 âm lịch.
- Lễ hội Chùa Kim Dung, xã Thạch Bằng. Thời gian: 15 tháng 3 âm lịch.
- Lễ hội đền Phan Trọng Búp, Xã Thạch Mỹ, 27 tháng 5 âm lịch
- Hội làng Thanh Lương, xã Thụ Lộc. Thời gian: 6 tháng 6 âm lịch.
- Hội cờ người ở Trung Thịnh, Yên Điềm xã Thịnh Lộc. Thời gian: Đầu Xuân.
- Lễ hội đền Lê Khôi, Xã Thạch Kim, 2 tháng 5 âm lịch Lễ hội diễn ra trong ba ngày.
- Chùa Hộ Độ: Xã Hộ Độ, 14 tháng Giêng âm lịch
|
