Huyện Hương Sơn là một huyện trung du, miền núi nằm về phía tây bắc của tỉnh Hà Tĩnh, Việt Nam.
Vị trí địa lý và tự nhiên
- Phía nam của huyện giáp huyện Vũ Quang, phía bắc giáp các huyện Thanh Chương và Nam Đàn (tỉnh Nghệ An), phía tây giáp tỉnh Bô-li-khăm-xay của Lào, phía đông giáp huyện Đức Thọ. Cách thủ đô Hà Nội, thành phố Vinh, thị xã Hồng Lĩnh và thị xã Hà Tĩnh lần lượt khoảng 365 km, 55 km, 35 km và 70 km.
- Địa hình đồi núi xen đồng bằng thung lũng sông Ngàn Phố, sông Ngàn Sâu và các phụ lưu, dốc từ tây - bắc xuống đông - nam, cao nhất là núi Bà Mụ (1.357 m) trên biên giới Việt Lào.
- Các dãy núi chính: dãy núi Giăng Màn; núi Nầm; dãy núi Mồng Gà; dãy núi Thiên Nhẫn; núi Hoa Bảy,...
Lịch sử
- Nguyên là huyện Dương Toại, thuộc quận Cửu Đức.
- Đời Tấn Vũ Đế tách lập huyện Phố Dương, nay có 2 làng Phố Châu và Phúc Dương.
- Đời Đường là châu Phúc Lộc.
- Thời nhà Đinh và nhà Tiền Lê thuộc đất Hoan Châu.
- Thời nhà Lý thuộc châu Nghệ An.
- Thời nhà Trần và thuộc nhà Minh, gọi là huyện Đỗ Gia thuộc Nghệ An phủ;
- Thời nhà Hậu Lê, từ năm 1490, đời vua Lê Thánh Tông, là huyện Hương Sơn, thuộc phủ Đức Quang, xứ Nghệ An (sau đó là trấn Nghệ An). Lúc bấy giờ huyện Thổ Hoàng (tức huyện Hương Khê và Vũ Quang ngày nay) sáp nhập và huyện Hương Sơn.
- Từ năm 1831-1919, là huyện Hương Sơn, phủ Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.
- Năm Tự Đức thứ 21 (1868) huyện Hương Khê tách ra khỏi Hương Sơn.
- Năm 1931, chính quyền thực dân phong kiến bỏ cấp phủ. Huyện Hương Sơn trực thuộc tỉnh Hà Tĩnh.
- Thời Việt Nam dân chủ cộng hòa (1945-1975): huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
- Năm 1976- 1991: huyện Hương Sơn, tỉnh Nghệ Tĩnh.
- Năm 1976, xã Ân Phú thuộc Hương Sơn chuyển sang huyện Đức Thọ và đổi tên thành xã Đức Ân. Năm 2000 lại chuyển về huyện Vũ Quang và đổi lại tên cũ là xã Ân Phú.
- Từ năm 1991 đến nay: huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
- Năm 2000, xã Sơn Thọ chuyển sang thuộc huyện Vũ Quang.
Chính trị và Hành chính
Huyện ủy:
- Bí thư: Nguyễn Xuân Thọ, Tỉnh ủy viên.
- Ủy ban Nhân dân huyện Hương Sơn
- Địa chỉ: Thị trấn Phố Châu - huyện Hương Sơn
- Điện thoại: (39) 387 5432; FAX: (39) 387 9024
- Chủ tịch: Nguyễn Duy Trinh
- Chủ tịch HĐND: Đặng Đình Hiền
- 32 đơn vị hành chính: 2 thị trấn là Phố Châu, Tây Sơn và 30 xã: Sơn Tây, Sơn Kim 1, Sơn Kim 2, Sơn Hồng, Sơn Lĩnh, Sơn Diệm, Sơn Quang, Sơn Giang, Sơn Lâm, Sơn Hàm, Sơn Trung, Sơn Phú, Sơn Trường, Sơn Phúc, Sơn Mai, Sơn Thủy, Sơn Bằng, Sơn Ninh, Sơn Thịnh, Sơn Hòa, Sơn An, Sơn Lễ, Sơn Tiến, Sơn Châu, Sơn Bình, Sơn Hà, Sơn Trà, Sơn Long, Sơn Tân, Sơn Mỹ.
- Dân số: 119.240 người, chủ yếu là dân tộc Kinh, rải rác có vài chục người dân tộc khác;
Hệ thống giáo dục và đào tạo
- Huyện Hương Sơn hiện nay có các trường Trung học Phổ thông là:
- Trường THPT Hương Sơn: ở thị trấn Phố Châu
- Trường THPT Cao Thắng: xã Sơn Tây
- Trường THPT Lê Hữu Trác I: xã Sơn Châu
- Trường THPT Lê Hữu Trác II: xã Sơn Hòa
- Trường THPT Dân lập Nguyễn Khắc Viện: xã Sơn Bằng
- Mỗi xã thường có 1 trường THCS và 1 trường tiểu học, riêng thị trấn Phố Châu có 2 trường THCS chất lượng cao mang tên Nguyễn Tuấn Thiện (trường Năng Khiếu cũ) và trường THCS thị trấn Phố Châu và 2 trường Tiểu học Phố Châu I và II.
- Ngoài ra có trung tâm giáo dục thường xuyên; trung tâm dạy nghề;
Truyền thống văn hóa
Hương Sơn xưa kia thuộc phủ Đức Quang (gồm Hương Sơn, Đức Thọ, Can Lộc, Nghi Xuân, Thanh Chương, Nghi Lộc) được xem là vùng đất học của xứ Nghệ. Trong thời kỳ phong kiến, Hương Sơn có hơn 20 vị đỗ đại khoa (từ tiến sĩ trở lên) với những dòng họ nổi tiếng khoa bảng như: Đinh Nho, Tống Trần, Hà Huy, Lê Khánh, Nguyễn Khắc, Đào Duy, Lê Xuân, Văn Đình… và các làng giàu truyền thống văn hoá như: Hữu Bằng, Tuần Lễ, Gôi Vị, Thịnh Xá... Ngày nay có nhiều người thành đạt ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và nước ngoài.
Hương Sơn là quê hương của danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác, Hiến sát sứ Nguyễn Kính Hài (1448-?), Đô Ngự sử Nguyễn Tử Trọng (1485-?); Hoàng giáp Nguyễn Văn Lễ; Tiến sĩ Đinh Nho Công; Hoàng giáp Đinh Nho Hoàn; Tiến sĩ, Thượng thư, Nghĩa quận công Tống Tất Thắng; Tổng binh đồng tri Đinh Nho Côn; Tiến sĩ Đinh Nho Điển; Hoàng giáp, Bố chánh Phạm Huy (1829–1883); danh sĩ Lê Hữu Tạo; Thượng thư Đào Hữu Ích; Đốc học Nguyễn Xuân Đản; các danh tướng Nguyễn Tuấn Thiện, Văn Đình Dận, Cao Thắng, Lương Hiển... Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm (thượng thư Bộ Lễ triều Nguyễn), nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện, quan tuần phủ Hà Tĩnh Đinh Nho Quang.
Hiện nay, có rất nhiều người con của Hương Sơn thành đạt trong cả nước: nhà cách mạng Hà Huy Giáp; nguyên Thứ trưởng Đinh Nho Liêm Bộ Ngoại giao; Thượng tướng Lê Minh Hương nguyên Bộ trưởng Bộ Công an; Trung tướng, Giáo sư Lê Xuân Lựu ; Giáo sư sử học Đinh Xuân Lâm; Giáo sư-nhà ngôn ngữ học Lê Khả Kế; Giáo sư văn học Phong Lê; Giáo sư Lê Xuân Tùng nguyên Bí thư Thành ủy Hà Nội; Giáo sư văn học Nguyễn Khắc Phi; Giáo sư, Viện sĩ y học Phạm Song nguyên Bộ Trưởng Bộ Y tế; Giáo sư, Viện sĩ toán học Hà Huy Khoái Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam; Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Quang Đỗ Thống {giảng dạy tại Đại học Franche-Comté, Bretagne-Pháp; Tiến sĩ Lê Đức Thúy nguyên Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Tiến sĩ luật học Đặng Quang Phương Phó chánh án Toà án Nhân dân Tối cao; Tiến sĩ Trần Cẩm Tú- Phó Chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra trung ương Đảng CSVN; Nhà hoạt động khoa học công huân, Giáo sư, TSKH toán lý Lê Xuân Anh trường Đại học Bách khoa Sankt-Peterburg, Nga; Giáo sư, TSKH, Nhà giáo Nhân dân Cù Xuân Dần (nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Nông nghiệp 1 Hà Nội);Giáo sư Đinh Quang Báo nguyên hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội; Giáo sư, học giả Nguyễn Khắc Dương; Nhà văn Nguyễn Quang Thân, Nhà văn Nguyễn Khắc Phê; Giáo sư, Bác sĩ Lê Kinh Duệ (nguyên Chủ tịch Hội Da liễu Việt Nam); Giáo sư, Bác sỹ Đào Duy Khương; quê gốc ca sĩ Elvis Phương v.v...
Di tích và danh thắng nổi tiếng
Lễ hội truyền thống
- Hội chợ Tết ở làng Thịnh Xá - tổng Yên Ấp nay là xã Sơn Thịnh vào ngày 19, 20 tháng Chạp.
Ngoài các di tích nổi tiếng nêu trên, ở xã Sơn Phúc còn có cây Thị hơn 100 năm tuổi, nằm ở vườn của gia đình ông Tường, xóm Kim Sơn 2, xã Sơn Phúc. Cây Thị này phải có đến 7 thanh niên nối tay nhau ôm mới xuể. Nhưng ở trong thân cây lại rỗng ruột, muốn leo lên ngọn người ta có thể chui vào trong ruột cây vào leo lên.
Kinh tế
- Chăn nuôi: Trâu, bò, hươu,
- Trồng trọt: Lúa nước, hoa màu, cây ăn quả (Cam bù, chanh, mít, bưởi,...)
- Lâm nghiệp: Trồng rừng, Khai thác và chế biến Lâm sản
- Thương mại: Buôn bán với nước bạn Lào qua cửa khẩu Cầu Treo. Ngày 19/10/2007, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng ký Quyết định số 162/2007/QĐ-TTg Ban hành Quy chế hoạt động của Khu kinh tế cửa khẩu Cầu Treo- tỉnh Hà Tĩnh.
- Công nghiệp: khu công nghiệp cửa khẩu cầu treo đang được đầu tư và xây dựng.
- Dịch vụ và du lịch:
- Khu nghỉ mát Nước Sốt ở xã Sơn Kim.
Đặc sản
Cam bù, nhung hươu, mật ong rừng, trầm hương, gỗ quí, kẹo cu đơ...
Hương Sơn có quốc lộ 8 và đường Hồ Chí Minh chạy qua, có cửa khẩu Cầu Treo thông với nước Lào, có con sông Ngàn Phố thơ mộng đi vào thơ ca:
- ...Đẹp lắm em ơi con sông Ngàn Phố
- Sáng cả đôi bờ hoa bưởi trắng phau...
|
