Thạch Thất là một huyện phía tây của Hà Nội.
Vị trí địa lý
Huyện Thạch Thất phía bắc và đông bắc giáp huyện Phúc Thọ, phía đông nam và nam giáp huyện Quốc Oai, phía tây nam và nam giáp tỉnh Hòa Bình, phía tây giáp TX. Sơn Tây.
Đơn vị hành chính
Huyện Thạch Thất bao gồm:
1. Thị trấn Liên Quan cách thị trấn Quốc Oai (xưa là phủ Quốc Oai) khoảng gần 10 km về phía tây bắc, và cách thị xã Sơn Tây khoảng hơn 20 km về phía đông nam.
2. Bình Phú (Bình Xá, Phú Ổ) 3 thôn: Đặng, Phú Hòa (Gia), Phú Ổ (tên chung: Thống Nhất)
3. Bình Yên 09 thôn: Yên Mỹ, Phúc Tiến, Đồi Sen, Sen Trì, Cánh Chủ, Vân Lôi, Thái Bình, Hoà Lạc, Linh Sơn.
4. Canh Nậu (Núc) 4 thôn: 1, 2, 3, 4
5. Cẩm Yên 3 thôn: Cẩm Bào, Kinh Đa, Yên Lỗ
6. Cần Kiệm 4 thôn, xóm: Phú Đa, Phú Lễ, Xóm Trại, Yên Lạc
7. Chàng Sơn: Làng mộc truyền thống lâu đời nổi tiếng với nghề làm nhà gỗ và tạc tượng của xứ Đoài, Quê nhà thơ Bằng Việt,
8. Dị Nậu 2 thôn: Bến, Dị
9. Đại Đồng 11 thôn : Hương Lam, Rộc Đoài, Tây Trong, Hàn Chùa, Đình Rối, Lươn Trong, Lươn Ngoài, Đồng Cầu, Ngọc Lâu, Minh Nghĩa, Minh Đức.
10. Đồng Trúc 7 thôn: Trúc Động( Thôn có diện tích lớn nhất gồm 3 xóm: Xóm Hòa Bình, Xóm Đông, Xóm Chiến Thắng), Đồng Kho, Đồng Táng, Chầm Muộn, Trúc Voi, Khu Ba, Khoang Mái
11. Hạ Bằng (Hạ Lôi,Bằng Trù) 9 thôn: Khoang Mè 1, Khoang Mè 2, Đầm Cầu, Đầm Quán, Giếng Cốc, Mương Ốc, Vực Giang, Gò Mận, Giang Nu
12. Hương Ngải (Ngái) 4 thôn: 1, 2, 3, 4. Quê hương Đình nguyên Hoàng giáp tiến sỹ Nguyễn Đăng Huân.
13. Hữu Bằng (Nủa chợ): Làng có nghề Dệt nổi tiếng, quê ông tổ môn võ Vovinam và nhà thơ Tào mạt vv...
14. Kim Quan 3 thôn: Đối Kim, Kim Trung, Làng Kim
15. Lại Thượng 6 thôn: Ngũ Sơn, Hoàng Xá, Lại Khánh, Lại Thượng, Phú Thụ, Thanh Câu
16. Phú Kim 5 thôn: Thúy Lai, Phú Nghĩa, Bách Kim, Nội Thôn, Ngoại Thôn.
17. Phùng Xá 2 thôn: Bùng, Vĩnh Lộc (Nủa Bùa), Quê Trạng Phùng khắc Khoan
18. Tân Xã 3 thôn: Kim Bông, Mục Uyên, Phú Hữu
19. Thạch Hòa
20. Thạch Xá 5 thôn: Cầu Liêu, Đồng Sống, Tây Cầu, Thạch, Yên
21. Tiến Xuân
22. Yên Bình
23. Yên Trung
Diện tích và dân số
Diện tích 202,5 km². Dân số 179.060 người (2009)[1].
Đặc điểm nổi bật
Đây là vùng quê bán sơn địa, núi đá vôi xen lẫn đồng bằng. Nổi tiếng nhất có chùa Tây Phương ở xã Thạch Xá.
Xã Chàng Sơn nổi tiếng về nghề làm quạt và đồ mộc. Xã Bình Phú nổi tiếng về nghề mây tre đan. Xã Hữu Bằng nổi tiếng về buôn bán, thương mại,
Xã Đồng Trúc là nơi đã xuất hiện cộng đồng dân cư cách đây trên 2000 năm, có nhiều địa chỉ khảo cổ, hiện còn lưu giữ được nhiều di vật, nhiều dấu tích có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nghiên cứu lìm hiểu về lịch sử, văn hóa, khoa học, tôn giáo và tín ngưỡng. Ở đây cũng có đình Trúc Động cổ nhất huyện.
Thạch Thất là quê hương của "Trạng Bùng" Phùng Khắc Khoan, Đình nguyên Hoàng giáp Nguyễn Đăng Huân (1804-1838), danh nhân văn hóa Nguyễn Tử Siêu, nhà viết kịch Tào Mạt, nhà thơ Bằng Việt. Thạch Thất cũng là quê hương của võ sư Nguyễn Lộc (1912-1960), người sáng lập môn Vovinam (Việt Võ Đạo)
Văn hóa dân gian
Thạch thất nổi tiếng với nhiều làng nghề nổi tiếng của xứ Đoài, như nghề Mộc Chàng Sơn, Dệt Hữu Bằng, Đan lát Bình phú Sắt Phùng Xá, làm bánh chè lam Thạch Xá và kẹo trà lam Đại Đồng, vv.... Hiện nay một số nơi tại huyện Thạch Thất như Làng Chàng Sơn,Thôn Phú Hòa (Làng Ra) xã Bình Phú, Thạch Xá vẫn còn lưu dữ bộ môn nghệ thuật dân gian "Múa rối nước". Hàng năm vào dịp lễ tết, hội làng vẫn tổ chức biểu diễn. Đặc biệt rối nước Làng Ra hiện vẫn còn lưu dữ được những con rối cổ, bên cạnh đó hàng năm các đội vẫn tổ chức tu sửa và bổ sung con rối mới bởi các nghệ nhân trong làng như nghệ nhân Nguyễn Khắc Thoa, cố nghệ nhân Nguyễn Khắc Giáp, nghệ nhân Nguyễn Hữu Chuân,... Lưu chuyền đội múa rối nước Làng Ra do Thiền sư Từ Đào Hạnh khởi lập nên hàng năm vào dịp hội Chùa Thầy đội múa rối Làng Ra biểu diễn tại nhà Thủy Đình tại hồ Long Trì Lịch sử
Trước đây Thạch Thất là huyện thuộc phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây. Từ năm 1965 thuộc tỉnh Hà Tây, đến năm 1975 thuộc tỉnh Hà Sơn Bình. Từ 1978 đến 1991 nhập vào thủ đô Hà Nội. Từ năm 1991 lại trở về với tỉnh Hà Tây. Từ 1 tháng 8 năm 2008, khi Hà Tây được sáp nhập vào Hà Nội, Thạch Thất là một huyện của Hà Nội. Cùng ngày, HĐND thành phố Hà Nội mới (mở rộng) quyết định chuyển cho huyện Thạch Thất quản lý 3 xã mới nhập từ huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình, là các xã: Tiến xuân, Yên Bình, Yên Trung.
Các nhà Khoa bảng huyện Thạch Thất
Sắp xếp theo thứ tự từ Triều Lý đến triều Nguyễn: Liêu Hiến Chương, Liêu Hiến Quang (Thái Học Sinh, Xã Hương Ngải); Đỗ Đạt (Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân, Xã Nguyễn Xá); Nguyễn Ngung (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Hữu Bằng); Đỗ Hịch (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Hương Ngải); Nguyễn Tử Kiến (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Trạch Lôi); Phí Thạc (Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân, Xã Hương Ngải); Phan Tế (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Thạch Xá); Phùng Khắc Khoan (Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân, Xã Phùng Xá); Phan Bảng (Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân, Xã Hữu Bằng); Nguyễn Côn (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Thạch Xá); Đỗ Thê (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Hương Ngải); Nguyễn Nham (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Phùng Xá); Nguyễn Thì Lượng (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Phùng Xá); Vũ Đình Dung (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Phùng Xá); Nguyễn Đăng Huân (Đình nguyên Hoàng giáp, Đệ nhị giáp tiến sỹ xuất thân, xã Hương Ngải); Chu Duy Tân (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, Xã Phùng Xá); Vũ Huy Huyến (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Đại Đồng); Nguyễn Văn Bân (Đệ tam giáp đồng tiến sỹ, xã Hữu Bằng), ... |
