Thái độ bình thản của người dân đất nước mặt trời mọc trong thảm họa động đất có được là nhờ sự tác nghiệp đẳng cấp của báo giới và “bàn tay vô hình nhưng hiệu quả” của Chính phủ Nhật.

Theo Global Times, Chính phủ Nhật đặc biệt sâu sát với các hoạt động của báo giới trong việc đưa tin về công tác cứu hộ nạn nhân động đất và sóng thần.

Vì bị “chặt mất bàn tay pháp lý” do Hiến pháp Nhật quy định rõ về quyền tự do ngôn luận nên Chính phủ Nhật chủ yếu định hướng bằng hàng loạt chính sách linh hoạt. Bằng cả cách tiếp cận trực tiếp và gián tiếp, những chính sách mềm mỏng của này chính quyền Nhật Bản đều đem lại hiệu quả cao trong việc định hướng và giám sát báo giới trong nước.

Cụ thể, chính quyền Nhật Bản trực tiếp cung cấp thông tin báo giới ở ba cấp độ. Chánh văn phòng nội các Yukio Edano sẽ là người đầu tiên công bố những thông tin quan trọng.

Ngay dưới ông, các bộ ban ngành có liên quan cũng phải lập tức ra thông cáo về hoạt động của mình. Cuối cùng là các chính quyền địa phương có trách nhiệm tổ chức họp báo để cung cấp những thông tin chính xác cho báo giới.

Ông Edano là người cung cấp nguồn tin chính thức cao nhất.

Các khâu “xuất tin” được tổ chức trình tự, khẩn trương và mọi thông tin của ông Edano được lấy làm chuẩn. Vì vậy, kể từ khi động đất xảy ra hôm 11/3, ông Edano tổ chức ít nhất ba cuộc họp báo và “luôn miệng” nhắc nhở cánh nhà báo về trách nhiệm dân tộc.

Trong cuộc họp báo đầu tiên ngay sau khi Nhật Bản hứng chịu động đất, ông Edano khẳng định, Chính phủ hy vọng rằng, các hãng thông tấn sẽ đưa tin dựa trên những tuyên bố của Chính phủ và nội dung các cuộc phỏng vấn với quan chức Chính phủ. Ông cũng thẳng thắn nhắc nhở báo giới tránh xa những thông tin tiêu cực vô căn cứ.

Ngoài ra, chánh văn phòng nội các Nhật Bản còn kịch liệt chỉ trích các tòa báo đưa những thông tin không chính xác thu được qua thu điện tử và tin nhắn, đồng thời yêu cầu giới phóng viên tôn trọng các nạn nhân bằng cách tránh xa nếu họ không muốn bị “quấy rầy”.

“Chính phủ hiểu rõ tình hình hiện nay và hy vọng giới truyền thông không mắc phải sai lầm đáng tiếc”, ông Edano nhấn mạnh.

Không chỉ tuyên bố “suông”, Chính phủ Nhật cũng có những hành động thiết thực đối với giới truyền thông. Mọi phương tiện của các hãng thông tấn đều được ưu tiên khi lưu thông và cũng được trợ cấp nhiên liệu. Bên cạnh đó là những biện pháp mạnh tay như cho phép giới chức địa phương ngăn chặn phóng viên tiếp cận các khu vực nguy hiểm.

Sự định hướng của ông Edano đem lại hiệu quả ngoài mong đợi. Người dân cảm thấy được thông tin đầy đủ và mọi tin đồn không có cơ hội lan truyền. Vì vậy, người dân Nhật Bản tin tưởng vào Chính phủ hơn khi họ đối mặt với thảm họa này, theo đó độ tín nhiệm đối với Chính phủ ngày càng tăng cao.

Người dân Nhật được thông tin đầy đủ về tình hình thảm họa.

Giới truyền thông Nhật Bản lâu nay có một nguyên tắc tự kìm chế ngòi bút trong bối cảnh đất nước xảy ra thảm họa. Dưới sự định hướng của Chính phủ, nguyên tắc này càng khó bị vi phạm.

Giới truyền thông Nhật Bản, đặc biệt là báo điện tử thường thích dùng những từ ngữ ôn hòa và tỏ ra khá điềm tĩnh về kỹ thuật xây dựng nhà máy điện hạt nhân của nước này cũng như những “tiên đoán” về hậu quả khôn lường của thảm họa. 

Tất cả các hãng thông tấn Nhật đều tránh dùng những từ ngữ nhạy cảm như Chernobyl, chất gây ung thư, bệnh bạch cầu hay nghi ngờ về khả năng lãnh đạo của Chính phủ.

Một chuyên gia cho rằng, báo giới Nhật Bản nhận thức rõ rằng, kỷ nguyên công nghiệp hóa và toàn cầu hóa tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thông tin của người dân trên toàn thế giới. Tuy nhiên, điều kiện này cũng giúp những kẻ ác ý dễ dàng phát tán tin đồn, đặc biệt trong những bối cảnh nhạy cảm như xảy ra thiên tai.

Những thông tin sai lệch một khi được lan rộng sẽ khiến cho dư luận có cái nhìn không chính xác về sự kiện. Nếu nhà báo không kiểm chứng tin đồn, họ có thể hủy hoại cuộc sống của các nạn nhân, cản trở công tác cứu hộ và đem lại bất ổn xã hội. Chính nhờ nhận thức đúng đắn này mà giới truyền thông Nhật hành động rất có trách nhiệm và tạo ra những hiệu ứng tích cực.